تامین گرما در روزهای سرد سال در هر جا و هر مکانی یکی از چالش های مهم می باشد و صنعت مرغداری نیز جدای از این جریان نیست به خصوص که در این صنعت با موجود زنده ای روبرو هستیم. بنابراین علاوه بر گرم کردن فضا، نحوه گرم کردن و میزان پاک بودن این هوای گرم نیز مهم بوده و باید نکات مربوط به آن در نظر گرفته شود. به همین منظور روش ها و سیستم های گرمایشی مختلفی طراحی و مورد بهره برداری قرار گرفته اند که هر کدام مشخصات فنی و ویژگی های مختص به خود را داشته و لازم است قبل از تهیه، نصب و راه اندازی آن با این روش ها آشنا شد.
در این مطلب روش های مختلف موجود در صنعت مرغداری مطرح می شود که هر کدام هزینه، مزایا و معایب خاص خود را دارند ولی در حالت کلی می توان گفت که روش هیتر تابشی با توجه به هزینه پیاده سازی آن و روش تولید گرمایی که دارد به مدل طبیعی پرورش مرغ نزدیک تر بوده و می تواند با تابش گرما شرایط رشد طیور را به خوبی فراهم نماید. لازم به ذکر است در روش های دیگر گرمای لازم فراهم می شود و باید با توجه به شرایط محل پرورش طیور و امکانات و تجهیزاتی که وجود دارد بررسی شده و روش کارامد منطبق با آن را انتخاب نمود.
روش های مختلف گرمایش مرغداری
افرادی که در صنعت مرغداری مشغول به فعالیت هستند همواره به دنبال راهکاری هستند تا برای گرمایش محیط از یک روش کارامد استفاده نمایند. به همین منظور به دنبال راهکاری با کمترین مصرف سوخت و بیشترین بازدهی هستند تا در نهایت هزینه کمتری را برای آن ها داشته باشد. از آن جا که در صنعت مرغداری سالن های نگهداری به دو بخش اصلی تقسیم می شود و هر کدام باید شرایط خاص خود را داشته باشد، توجه به ویژگی های هر یک ضروری است. در بخش اول از یک روزگی تا 15 روزگی و در بخش دوم از 15 روزگی تا 45 روزگی که مرغ به سن کشتار می رسد نگهدای می شوند و به علت این که در 15 روز اول ریه های جوجه ها بسیار آسیب پذیر است باید از روش هایی برای گرمایش استفاده شود که گازهای آلاینده در داخل سالن رها نکنند و هوای سالن پاک باقی بماند.
بنابراین در این بخش به معرفی راه های مختلف برای گرمایش سالم های مرغداری می پردازیم تا با مزایا و معایب هر یک آشنا شده و برای انتخاب بهترین گزینه اطلاعات کافی را داشته باشید.
گرمایش با هیترهای تابشی
هیترهای تابشی یکی از روش های گرمایش برای سالن های مرغداری است که در این مدل گاز شهری وارد لوله مشعل شده و با به کار گیری نیروی برق آن را مشتعل می نماید و به این ترتیب احتراقی حاصل می شود که این احتراق وارد یک خط لوله U شکل یا خطی شده و در نتیجه امواج فروسرخی که از لوله به رفلکتور می تابد را انعکاس داده و به سمت پایین بازتاب می دهد. در این روش سالن با استفاده از امواج گرم شده و در نتیجه گازهای سمی حاصل از آتش مشعل وارد سالن نشده و هوا پاک باقی می ماند. این هیترها عمدتا در دو مدل UT و LT تولید و به بازار عرضه می شوند و برای هر دو سالن های مرغداری گوشتی و تخم گذار استفاده می شوند.
این روش به علت مصرف سوخت و بازدهی و ایمنی خوبی که دارد مقرون به صرفه بوده و هزینه پیاده سازی آن بسته به برند انتخابی و اندازه سالن دارد تا با توجه به نیاز آن تهیه شود. از مزایای این روش می توان به این موارد اشاره کرد که همانند مادر مصنوعی برای جوجه ها عمل نموده و مصرف سوخت را تا 4 درصد کاهش می دهد، در مقایسه با روش های گرمایش سنتی بازدهی بالایی دارد و ایمنی و امنیت این روش نیز بالا است، در جاهایی که ارتفاع سقف زیاد است بسیار مناسب بوده و از سقف این هیترها آویزان شده و به شکل مطلوبی گرما را به سمت پایین می تابانند. این دستگاه را می توان هم در فضای باز و هم در فضای بسته استفاده کرد و بلافاصله بعد از روشن کردن، گرمای مطبوع را ایجاد کرده و محیط سریع گرم می شود. به علاوه با توجه به عدم ایجاد جریان چرخش هوا، بیماری و ویروس را در کل سالن به گردش در نیاورده و از نظر بهداشتی در سطح خوبی قرار دارد. برای معایب این روش می توان به نوع سوخت آن اشاره کرد که گاز و برق را به شکل همزمان نیاز دارد و برای فضاهای کوچک زیاد مناسب نبوده و باید در حین استفاده از این هیترها نکات ایمنی به خوبی رعایت گردد.
گرمایش مرغداری با جت هیتر گازی
جت هیترهای گازی به علت این که سوخت آن ها در دسترس است طرفداران خود را دارد و این سیستم گرمایشی جزو روش های قدیمی محسوب می شود. این دستگاه نیز برای گرم کردن محیط به انرژی برق و گاز با هم نیاز دارد و با توجه به هزینه پایین انرژی گاز هزینه پیاده سازی آن نیز کمتر است و با استفاده از مدل هایی که دود کش دارند می توان آلاینده های حاصل از احتراق را نیز به بیرون از محیط انتقال داد تا هوای گرم بهتری را در سالن تولید نمایند. برخی از این مدل ها سیستم کنترل دما یا ترموستات را ندارند و این موضوع باعث می شود میزان مصرف سوخت آن ها بالا رفته و پر هزینه باشند، به همین منظور با نصب یک ترموستات محیطی می توان این مشکل را حل کرد و وقتی هیتر محیط را به دمای مطلوب رساند آن را ثابت نگه داشت و از هدر رفت انرژی جلوگیری کرد.
قیمت پایین این روش از مزیت های اصلی آن بوده و عمدتا برای مرغداری های کوچک مناسب می باشد. جت هیتر گازی را می توان درارتفاع نصب نمود و یا به شکل پرتابل در هر جایی که نیاز است برای تولید گرما قرار داد. برای معایب این روش می توان به استفاده اکسیژن محیط اشاره کرد که در سطح بالایی قرار دارد و به علت چرخش هوا، هوای سرد را وارد سالن کرده و ممکن است بیماری ها را در داخل سالن پخش نماید. برای جلوگیری از این موارد لازم است تجهیزات تهویه نیز در کنار آن به کار برده شود و این امر مستلزم صرف هزینه جانبی می باشد.
هیترهای برقی مناسب مرغداری
هیترهای برقی صنعتی که تنها با برق کار می کنند در مدل های کوچک با برق تک فاز گرما را تولید می کنند و عمدتا نیز پرتابل هستند و در هر جایی لازم بود امکان استفاده را فراهم می نمایند. در مدل های بزرگ به برق سه فاز نیاز دارند و با توجه به این که احتراقی وجود ندارد در نتیجه هوای گرم پاک و بدون آلودگی را تولید می نمایند. به علاوه در جایی که به گاز و گازوئیل دسترسی وجود ندارد بهترین گزینه برای تامین هوای گرم سالن های مرغداری در روزهای سرد سال هستند.
این دستگاه المنت هایی دارد که با استفاده از برق این المنت ها گرم شده و با استفاده از فن های دمنده ای که دارد هوای گرم را به داخل سالن پرتاب کرده و هوای محیط را گرم می نماید. هزینه پیاده سازی این روش با توجه به این که به لوله کشی گاز نیاز ندارد پایین بوده ولی هزینه برق مصرفی بالایی دارد که می توان آن را با به کار گیری ترموستات و تنظیم کردن دمای محیط کنترل کرد. مزیت اصلی این روش تولید هوای پاک و بدون آلاینده بوده و میزان صدای کارکرد آن بسیار پایین است. میزان برق مصرفی در سالن های بزرگ و نیاز به ژانراتور از معایب این روش می باشد.
جت هیتر های گازوئیلی
جت هیترهای گازوئیلی همانند جت هیترهای گازی بوده ولی در مقایسه با آن هزینه سوخت گازوئیل ارزان تر بوده و در عوض میزان تولید آلاینده های آن بیشتر می باشد. از این رو لازم است در کنار نصب و استفاده از جت هیتر گازوئیلی از یک تهویه هوای قوی استفاده شود تا هوای سالن برای طیور سالم باقی بماند. گاها مدل هایی وجود دارد که دارای دودکش بوده و مقداری از این آلاینده های حاصل از احتراق را به بیرون از سالن انتقال می دهند و بهتر است با توجه به شرایط محیطی و امکان سنجی آن از این دستگاه ها استفاده شود. بنابراین در کنار این دستگاه گرمایشی باید یک سیستم تهویه قوی که 24 ساعته کار کند، ضروری بوده تا از خفگی طیور به علت وجود گاز مونوکسید کربن جلوگیری نماید.
از مزیت های اصلی این روش می توان به هزینه راه اندازی و پیاده سازی آن اشاره کرد و در ادامه باید گفت فضای کمی را در سالن اشغال می کند و امکان نصب در ارتفاع را نیز دارد. در زمینه معایب این سیستم گرمایشی باید گفت آلاینده زیادی تولید کرده و در محیط منتشر می نماید و در نتیجه نیاز به تهویه ای دارد تا هوای سالن را به حالت مطبوع برساند.
هیتر چتری
هیتر چتری به عنوان مادر مصنوعی و هیتر موضعی شناخته می شود و به شکل گسترده ای در مرغداری ها استفاده می شود. این دستگاه با استفاده از سوخت هایی مانند گاز، گازوئیل و برق منبع انرژی خود را تامین می نماید و گرمای حاصل از آن را به شکل تابش بر روی جوجه و یا سطح زیر آن منعکس می کند. اجزای این هیتر یک چتر منعکس کننده گرما بوده و یک منبع تولید حرارت داشته و یک قلاب آویز و یا چهارچوب دارد که به حالت ایستاده در هر نقطقه ای که لازم باشد قرار داده می شود. گاها هم به شکل آویزان از سقف سالن نصب می شود و گرمای لازم را تامین می نماید. لازم به ذکر است این دستگاه برای متمرکز کردن حرارت بر روی یک محیط کوچک کاربرد دارد که می تواند برای گرم کردن خود جوجه استفاده شود و یا یک بخش و یا بستر سالن را گرم نماید.
از مزیت های این روش می توان به هزینه کم پیاده سازی آن و مصرف پایین سوخت اشاره کرد و از آن جا که فضای کمی را اشغال می کند برای گرم کردن موضعی بسیار مناسب است. قابلیت جا به جایی و حمل آسان آن سبب می شود تا در هر نقطه ای که نیاز است به کار برده شود و برای فضاهای کوچک بسیار کاربردی است. در ادامه برای معایب این دستگاه باید اذعان کرد که گرمای تولیدی آن پایین است و گرمای یکنواختی را در محیط توزیع نمی کند. به علاوه این روش برای سالن های بزرگ مناسب نبوده و تنها به عنوان گرمای موضعی می توان در این محیط ها استفاده نمود.
کوره هوای گرم مناسب گرمایش مرغداری
در تجهیزات گرمایشی، کوره هوای گرم مستقل از سیستم گرمایش مرکزی عمل کرده و هوا را مستقیما گرم می کند. به این شکل که یک محفظه جدا برای احتراق دارد و معمولا این محفظه را در مجاور سالن و یا خارج از آن قرار می دهند تا از اکسیژن بیرون از سالن برای اشتعال و ایجاد گرما استفاده نماید و هوای سالن دچار کمبود اکسیژن نگردد. در این روش هوای پاک مورد نیاز سالن های مرغداری به خوبی تامین می شود و از آن جا که گرمای پاک و راندمان بالایی دارند معمولا علاوه بر مرغداری ها در گلخانه ها نیز به فور استفاده می شوند. شایان ذکر است برخی از مدل های این دستگاه دارای مشعل های دوگانه سوز بوده و قدرت گرمایشی متفاوت بین 50 تا بالاتر از 700 هزار کیلوکالری در ساعت دارند.
هزینه پیاده سازی این روش بسته به برند و قدرت گرمایشی که دستگاه دارد متفاوت است و برای مزایای این روش باید گفت نصب و راه اندازی ساده ای داشته و بازدهی بالایی دارد. این سیستم گرمایشی گازها و آلاینده های سمی تولید نکرده وگرمای پاک ومطبوعی را برای سالن فراهم می نماید. انتقال گرما به شکل همرفت هوا و وزن بالای این دستگاه از معایب آن بوده و باید اشاره کرد که فن تعبیه شده در داخل دستگاه صدای زیادی دارد و آلودگی صوتی ایجاد می نماید.
راه اندازی سیستم گرمایش از کف
سیستم گرمایش از کف اولین بار در صنعت ساختمان و برای منازل طراحی و اجرا شد و امروزه مشاهده می شود که برای جاهای دیگر نیز به کار برده می شود. در صنعت مرغداری با توجه به طبیعت جوجه و مرغ، این روش کارآمد نبوده چرا که به طور طبیعی جوجه ها گرما را از طریق کلیه ها و ریه ها که در قسمت پشت بدن وجود دارد دریافت می کنند و در ذات طبیعت نیز مرغ مادر گرمای بدن خود را به پشت جوجه ها متنتقل می کند. بنابراین گرمایی که جوجه ها از طریق پا دریافت می کنند خارج از سیستم طبیعی آن ها بوده و ممکن است مشکلات و بیماری های مربوط به کف پای پرندگان را نیز به وجود آورد. از طرف دیگر به نسبت انرژی که در این روش مصرف می شود بازدهی مطلوبی نداشته و ممکن است مشکلات مربوط به تبخیر زیاد از بستر مانند بستر خشک، رطوبت زیاد هوای سالن نیز به وجود آید.
هزینه ساخت و پیاده سازی این روش و هم چنین نگهداری این سیستم زیاده بوده و اگر مشکل و نشتی داشته باشد باید پروسه نشت یابی و هزینه های جانبی آن را نیز متحمل گردد. بنابراین در کنار مزیت های این روش که می توان به میزان آلایندگی صفر، عدم ایجاد صدای مزاحم و گرمای پاک و سالم اشاره کرد، این روش به لوکه کشی زیادی نیاز دارد و نصب آن پر هزینه و دشوار است و در حالت کلی باید گفت برای سالن های مرغداری کارایی لازم را ندارد.